Biblioteka Muzeum Warszawy
Od końca lat trzydziestych XX wieku Muzeum Warszawy wraz ze swoją Biblioteką rezyduje przy Rynku Starego Miasta w Warszawie pod numerami 28-42, czyli zajmuje całą tzw. stronę Dekerta. Biblioteka Muzeum Warszawy, jak sama nazwa wskazuje, jest biblioteką muzealną. Odróżnia ją to od większości prezentowanych placówek, gdyż nie jest ona tworem samodzielnym, lecz organizacyjną częścią większej całości. Jej działalność zależy od misji, profilu, organizacji i finansowania macierzystego muzeum.
Pomysł stworzenia varsavianistycznej biblioteki powstał już w październiku 1935 roku. Wyrażony został w liście Stanisława Lorentza do Stefana Starzyńskiego. Nie znamy przedwojennych losów zbiorów bibliotecznych. Dzięki pamiętnikom ówczesnych muzealników wiadomo jedynie, że w czasie powstania przeniesiono je do piwnicy jednej z kamienic, gdzie uległy zalaniu.
Od roku 1948 Biblioteka jest odrębnym działem w strukturze Muzeum Warszawy, które do roku 2013 funkcjonowało pod nazwami: najpierw Muzeum Dawnej Warszawy, Centralne Muzeum Historyczne a potem Muzeum Historyczne m.st. Warszawy.
Jeszcze w roku 2013 Biblioteka mieściła się w głębi muzeum. Dotarcie do niej było nie lada wyzwaniem. Korzystali z niej przede wszystkim pracownicy oraz stała grupa varsavianistów, którzy oczekiwali od pracowników rzetelnej informacji, ściśle związanej z profilem instytucji. Zbiory biblioteczne były rozsiane po całym muzeum a informacja o nich dostępna jedynie za pomocą katalogów kartkowych w czytelni. Biblioteka wraz z czytelnią zajmowały 4 pomieszczenia o powierzchni 111 m2.
W latach 2014-2017 Muzeum Warszawy przeszło gruntowną rewitalizację w ramach projektu Muzeum OdNowa, czyli
„Modernizacja, konserwacja, oraz digitalizacja obiektów zabytkowych siedziby głównej Muzeum Warszawy przy Rynku Starego Miasta w Warszawie” dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-2014 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014. Również Biblioteka przeszła kompleksową przemianę, dzięki której nabrała zupełnie nowego oblicza. Zmieniły się nie tylko jej wnętrza, ale również funkcje, zakresy obowiązków bibliotekarzy i znacznie poszerzyło się grono użytkowników. To wszystko ma odzwierciedlenie w projekcie, wyposażeniu oraz programie edukacyjnym towarzyszącym działalności biblioteki. Powstała strona internetowa oraz biblioteczny ekslibris.
W nowej odsłonie wejścia do Biblioteki i jej magazynów ulokowane są na pierwszym i drugim piętrze tuż obok windy w budynku, w którym znajduje się też główne wejście dla zwiedzających. W tym miejscu klient muzeum rozpoczyna również swoją przygodę z wystawą stałą „Rzeczy warszawskie”*
Fakt ten miał duży wpływ na sposób zaprojektowania pomieszczeń i nowych funkcjonalności biblioteki, która stała się nie tylko źródłem informacji naukowej, lecz również „muzealnym centrum informacyjnym” oraz miejscem chwilowego odpoczynku dla gości bardzo rozległej, liczącej aż sześć pięter, ekspozycji.
Wystawa główna Muzeum Warszawy „Rzeczy warszawskie”, fot. M. Czechowicz
Wejście do biblioteki i magazynów, fot. J. Dudelewicz
Za drzwiami biblioteki czytelnicy znajdują tzw. informatorium, gdzie mieści się dwustanowiskowa lada biblioteczna, regał z nowościami, komputery z katalogiem elektronicznym i pięknie odnowione katalogi kartkowe oraz ksero. Tu rezydują bibliotekarze, udzielający informacji nie tylko o zbiorach, ale także o działalności całego muzeum i jego oddziałów.
Informatorium, fot. J. Dudelewicz
Obecnie część przeznaczona dla czytelników to trzy, ułożone w kształt litery L, pomieszczenia o łącznej powierzchni ponad 300 m2.
Drzwi w prawo prowadzą do głównej czytelni, w której oprócz stanowiska bibliotekarza i stylizowanego regału na książki, znajdują się również wyremontowane oryginalne stoły dla czytelników projektu Stanisława Zamecznika.
Kolejną atrakcją czytelni są, przeniesione ze ścian redakcji Wydawnictwa „Iskry”, malowidła, będące jednym z highlightów wystawy głównej „Rzeczy warszawskie”. Umiejscowienie tak znaczącego i wielkiego eksponatu skutkuje kolejną dużą zmianą w statusie czytelni, która oficjalnie stała się częścią wystawy głównej.
W czasie wydarzeń takich, jak „Noc muzeów” czy wernisaże wystaw, bibliotekarze przejmują rolę kuratorów i opowiadają historię malowideł oraz ich umiejscowienia w czytelni Biblioteki Muzeum Warszawy, a jednocześnie zachęcają zwiedzających do korzystania ze zbiorów bibliotecznych.
Malowidła na ścianach czytelni oraz prace konserwatorskie, fot. M. Czechowicz
Za informatorium znajduje się zaciszna część z dodatkowym księgozbiorem podręcznym, fotelami i siedziskami na szerokich parapetach, z których można również podziwiać warszawską Starówkę. Tutaj również usytuowana jest pracownia bibliotekarzy.
Księgozbiór podręczny i pracownia, M. Czechowicz
Na drugim piętrze znajduje się duża przestrzeń magazynowa, składająca się z trzech połączonych ze sobą pomieszczeń, wyposażonych w elektryczne regały przesuwne, wewnętrzny telefon i windę, łączącą pierwszy magazyn z czytelnią. Ostatni magazyn, przeznaczony jest na zbiory specjalne i posiada nowoczesny system gaszenia gazem.
Bibliotekarze pracujący w Muzeum Warszawy prowadzą lekcje biblioteczne, organizują międzynarodowe konkursy literackie oraz wydają publikacje. Stworzyli projekt nauczania języka polskiego jako obcego w muzeum i bibliotece „Warszawa dla średnio zaawansowanych”, który otrzymał prestiżową nagrodę Komisji europejskiej European Language Label 2019.
Angażują się również w działania na rzecz bibliotek muzealnych w Polsce. W 2019 roku zorganizowali ogólnopolską konferencję „Biblioteki muzealne wczoraj, dziś, jutro”, w której wzięło udział 64 bibliotekarzy z 43 muzeów z całego kraju. Ta aktywna postawa została doceniona przez środowisko bibliotekarskie. Kierownik Biblioteki Muzeum Warszawy, Katarzyna Žák-Caplot została wybrana Mazowieckim Bibliotekarzem Roku 2019.
Zbiory
Obecnie Biblioteka Muzeum Warszawy posiada ponad 30 tys. vol. druków zwartych oraz broszur i ponad 5 tys. vol. czasopism.
Gromadzi m.in. warszawskie książki telefoniczne, spisy obywateli według zawodów, taryfy parcel, katalogi i cenniki firm warszawskich, zbiór dokumentów dotyczących odbudowy Warszawy, sprawozdania miejskie oraz inne polskie i zagraniczne varsaviana. Od roku 2015 poszerzyła profil o varsavianistyczną literaturę dla dzieci i młodzieży, komiksy. Biblioteka posiada też ciekawy zbiór warszawskich tematycznych kalendarzy. W zbiorach znajdują się również 134 rękopisy oraz 213 starodruków, w tym dzieła Kromera czy Bartosza Paprockiego.
Unikatem na skalę światową jest tzw. księgozbiór Ludwika Gocla, liczący 3040 tytułów druków zwartych, czasopism i druków ulotnych, pochodzących z okresu lub dotyczących okresu powstania listopadowego i Wielkiej Emigracji. Księgozbiór, chociaż prezentowany na wystawie muzealnej, udostępniany jest badaczom w czytelni.
Zapraszamy Państwa do korzystania ze zbiorów Bibliotece Muzeum Warszawy (również tego wirtualnego) oraz do obejrzenia filmu promocyjnego zrealizowanego przez bibliotekarzy oraz laureata jednego z konkursów literackich Muzeum Warszawy, Jana Krzysztofa Nosala, pt. „Wystarczy Iskra” i poznania tajemnicy bibliotecznych malowideł.
Opracowanie: K. Žák-Caplot / Biblioteka Muzeum Warszawy