4 stycznia, w rocznice urodzin Louisa Braille’a (1809-1852) twórcy Alfabetu Braille’a, czyli pisma dotykowego dla niewidomych, obchodzimy Światowy Dzień Braille’a.

Chociaż pierwsze próby stworzenia pisma, które byłoby użyteczne dla osób niewidomych czyniono już w starożytności, to prawdziwy przełom nastąpił dopiero w XIX w. W 1808  roku Charles Barbier opracował dla francuskiej armii tzw. “noce pismo”, które pozwalało żołnierzom odczytywać wiadomości w ciemności. Pismo miało charakter szyfru i było oparte na systemie 12 wypukłych punktów. Niestety zaproponowany układ fonetyczny uniemożliwiał notację zgodną z zasadami ortografii.

Wynalazek trafił wkrótce do Królewskiego Instytutu dla Niewidomych w Paryżu, gdzie kilkoro uczniów rozpoczęło prace nad jego udoskonaleniem. Jednym z uczniów paryskiej szkoły był kilkunastoletni Louis Braille, który w wieku 4 lat uległ wypadkowi i stracił wzrok.

Alfabet Braille’a

Braille zmodyfikował pismo Barbier’a, upraszczając zapis z dwunastu do sześciu punktów ułożonych w dwóch kolumnach po 3 punkty w każdej.

Wzajemna kombinacja i rozmieszczenie punktów umożliwiły zapis 64 znaków. Co więcej, zaproponowany system uwzględnił notację zgodną z zasadami ortografii i interpunkcji oraz umożliwił notację matematyczną, fizyczną, chemiczną i muzyczną.

Początkowo nowe pismo nie spotkało się z uznaniem, co wynikało w dużej mierze z niezrozumienia zapisu przez osoby widzące. Z czasem jednak zyskało coraz większe grono zwolenników.

Dzięki systemowi, który przyjął się niemal na całym świecie, niewidome dzieci mogły zacząć się uczyć, czytać, pisać, zdobywać wiedzę, a co za tym idzie – zawód, a następnie pracę.

Alfabet Braille’a nie jest jedynym pismem wypukłym dla osób niewidomych, ale jest systemem najbardziej popularnym, dostosowanym do niemal wszystkich języków świata. Można się go nauczyć w każdym wieku.

Jakie są wady pisma Braille’a?

• Zajmuje 3-4 razy więcej miejsca niż druk.
• Wymaga użycia specjalnych narzędzi do pisania.
• Książki brajlowskie mają dużą objętość i  są drogie ze względu na wysokie koszty druku przy małym nakładzie.  Brajlowska wersja Harry’ego Pottera, zajmuje w oryginale aż 36 tomów.

Polski alfabet Braille’a

Polską adaptację systemu Braille’a, uwzględniającą polski system fonetyczny, opracowały zakonnice Elżbieta Róża Czacka oraz Teresa Landy. Alfabet oficjalnie przyjęto zarządzeniem Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 24 maja 1934 r.

Gdzie wypożyczyć książki brajlowskie?

Książki brajlowskie można znaleźć w niektórych bibliotekach. Bogaty zbiór książek dla niewidomych drukowanych pismem Braille’a (ponad 6.600 tytułów, w tym blisko 500 podręczników) posiada Dział Zbiorów dla Niewidomych Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego 

Książki brajlowskie są dostępne także m.in. w:

• filii Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku – Bibliotece bez Barier
• Wypożyczalni Książki Mówionej i Brajlowskiej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie
• Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu (ok. 500 woluminów)

---

Opracowanie: JF

Źródło: http://braille.pl/ [Dostęp 3.01.2023] oraz Wikipedia.