Biblioteki są zobowiązane do oszczędzania energii.  Zgodnie z  Ustawą z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej, kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, w tym bibliotek publicznych, są zobowiązani do zmniejszenia o 10% całkowitego zużycia energii elektrycznej w zajmowanych budynkach (od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r.). Kto nie wykona obowiązku ma podlegać karze finansowej (max do 20 tys. zł).

Biblioteki nie mają dużego pola manewru

Z uwagi na charakter swojej działalności, biblioteki napotykają na wiele trudności przy próbach oszczędzania energii. Najwięcej prądu zużywają na oświetlenie i zasilanie stanowisk komputerowych. Niektóre z nich wykorzystują energię elektryczną także do ogrzewania. Wiele przeszło w ostatnich latach modernizację i od dawna stosuje energooszczędne technologie. Ciężko w tej sytuacji o wygospodarowanie dalszych oszczędności w zużyciu prądu. Obniżenie temperatury w pomieszczeniach, czy zmiana natężenia oświetlenia nie zawsze są możliwe. Z jednej strony, takie działania mogą spowodować spadek komfortu użytkowników, z drugiej stać w sprzeczności z obowiązującymi przepisami i normami dotyczącymi chociażby oświetlenia. Z kolei magazyny, gdzie są przechowywane książki, wymagają utrzymania określonych warunków, w tym zachowania właściwej temperatury i wilgotności, co także pochłania energię.

Dla wielu bibliotek, jedynym rozwiązaniem w tej sytuacji byłoby ograniczenie działalności. Jest to jednak sprzeczne z ideą ich powszechnej dostępności. W ostatnich latach, m.in. za sprawą ogólnopolskich programów promujących czytelnictwo, został położony bardzo duży nacisk na wydłużenie czasu funkcjonowania bibliotek. Dąży się m.in. do otwierania placówek wieczorami oraz w soboty. Zamykanie bibliotek, w celu osiągnięcia 10% oszczędności w zużyciu energii, kłóci się chociażby z założeniami Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0.

Apel SBP

Problem zauważa Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, które wystosowało apel do szefa resortu kultury. Wnioskuje w nim o zainicjowanie zmian w Ustawie i wyłączenie bibliotek publicznych z listy jednostek sektora finansów publicznych, podlegających obowiązkowi oszczędzania energii.

W liście do MKiDN czytamy m.in:

(…) Nie ma zatem możliwości by w czytelniach bibliotek wprowadzić półmrok, a w tych ogrzewanych elektrycznie obniżyć temperaturę poza wymagany przepisami zakres. Biblioteka nie użytkuje natomiast maszyn i urządzeń, których część można byłoby wyłączyć, by uzyskać 10% oszczędności energii nie ograniczając komfortu przebywania w pomieszczeniach poza normatywny zakres. Zatem jedynym sposobem sprostania wymogom ustawy jest drastyczne ograniczenie godzin otwarcia bibliotek, lub też zamykanie bibliotek (…)

(…) Biblioteki są w wielu miejscach nie tylko jedynymi instytucjami zapewniającymi dostęp do kultury, ale i jedynymi placówkami, które stały się dla wielu mieszkańców „trzecim miejscem” – poza domem i pracą lub szkołą. Zapewniają nie tylko dostęp do literatury, informacji, edukacji, ale wpływają na budowanie więzi społecznych w społecznościach lokalnych, w których są osadzone (…)

(…) Czy warto zatem zaprzepaszczać dorobek ostatnich lat zmuszając biblioteki do zamykania się w określone dni, lub do drastycznego ograniczania godzin otwarcia? (…)

Apel w tej samej sprawie wystosowała również Krajowa Rada Biblioteczna na posiedzeniu w dniu 19 grudnia 2022 r.

Jak oszczędzać energię w bibliotece?

Wiele bibliotek nie chce zamykać, czy ograniczać swojej działalności. Stara się natomiast zmniejszać zużycie prądu, w sposób jak najmniej dotkliwy dla swoich użytkowników, m.in poprzez:

• rezygnację z oświetlenia zewnętrznego biblioteki,
• ograniczenie poboru prądu w pomieszczeniach gdzie nie ma czytelników: wprowadzanie czujników ruchu i światła punktowego,
• doświetlanie stanowisk pracy mniejszymi lampkami energooszczędnymi z wyłączeniem mocnego oświetlenia całego pomieszczenia,
• wyłączanie oświetlenia w wypożyczalniach i czytelniach w godzinach porannych i wczesnopopołudniowych, o ile nie obniża to komfortu czytelników,
• pilnowanie wyłączania wszystkich zbędnych źródeł światła,
• wymienienie źródeł światła (np. jarzeniówek) na oświetlenie LED (wiąże się to często z wysokimi kosztami inwestycyjnymi),
• wyłączanie urządzeń z gniazdek (nie korzystanie z tzw. trybu czuwania)

Biblioteki zwracają się także do swoich użytkowników o racjonalne korzystanie ze źródeł energii w swoich placówkach, m.in. poprzez

• niezostawianie ładowarek w gniazdkach,
• ładowanie urządzeń jedynie w przypadku rozładowania sprzętu,
• korzystanie z lampek przy stanowisku pracy

---

10 stycznia obchodzimy Dzień Obniżania Kosztów Energii.

To bardzo ważne święto zarówno w kontekście zmian klimatycznych jak i rosnących obecnie cen energii. Święto zostało zapoczątkowane przez niezależną organizację Canadian Energy Efficiency Alliance i jest obchodzone na całym świecie.

Listę innych świąt, typowych a także nietypowych, obchodzonych w styczniu 2023, znajdziesz w materiale:

Kalendarz Bibliotekarza | Rocznice literackie | Styczeń 2023